Dlaczego warto zacząć wcześnie ćwiczyć jogę?

Powód jest prosty. Po co czekać na moment, kiedy zaczynamy cierpieć z powodu sztywności ciała, stresu, wad postawy, niewłaściwych nawyków oddechowych albo dlatego, że nasz umysł został schwytany w pułapkę myśli i nigdy nie jesteśmy wyciszeni, spokojni

 Dlaczego warto wykorzystać jogę w pracy z dziećmi,

– joga pomaga zachować zdrowie fizyczne- w literaturze przedmiotu wskazuje się na korzystne oddziaływanie jogi w schorzeniach sercowo – naczyniowych, uzależnieniach, chorobach psychosomatycznych- a więc jest formą terapii i profilaktyki

– niweluje stres poprzez dążenie do uzyskania stanu równowagi, odprężenia

– jest drogą do samopoznania, co wyrażone jest w powiedzeniu w zdrowym ciele zdrowy duch

– pozytywne efekty jogi uzyskuje się wówczas gdy stopniowo przyswaja się zasady jogi dotyczące: nastawienia do życia, wewnętrznej harmonii, świadomego oddychanie, technik oddychania, ćwiczeń koncentracji, relaksacji, medytacji.

Dodatkowe argumenty przemawiające za stosowaniem jogi w pracy z dziećmi:

– joga jest łatwa do praktykowania, nie wymaga większych inwestycji materialnych

– oddziałuje pozytywnie na zdrowie i samopoczucie

– daje siłę i energię, pozwala rozładować blokady i napięcia, złe humory, nastroje, pozwala zachować sprawność

– wzmacnia i wspiera osobowość i indywidualny rozwój

– uczy pozytywnego nastawienia do świata

– służy innym duchowym i cielesnym dyscyplinom

– pomaga oddziaływać na środowisko społeczne – nauczanie dzieci pozytywnego stylu życia procentuje tym, że wychowankowie ten styl przenoszą na własne rodziny, grupy rówieśnicze

– poprzez uczenie koncentracji poszerza się zdolność postrzegania, świadomość

Najwspanialszym prezentem, jaki możemy dać naszemu dziecku, jest nauczenie go:

a) jak prawidłowo oddychać;

b) jak wykształcić i utrzymywać właściwą postawę ciała;

c) jak ćwiczyć swój umysł i uspokajać się;

d) w jaki sposób poznawać swoje ciało (jego ograniczenia oraz możliwości);

e) jak można sobie radzić ze stresem, zanim dojdzie do sytuacji, w której dziecko poczuje się przez niego przytłoczone…

Młodszym nauka przychodzi łatwiej…

Zaskakujące jest to, jak głęboko zakorzenione mogą być nawyki nabyte we wczesnym dzieciństwie. Dotyczy to zarówno tych dobrych, jak i tych złych. Doskonałym przykładem jest prawidłowa lub nieprawidłowa postawa ciała. Osoby zawsze trzymające się prosto (przy siedzeniu, staniu, chodzeniu) nawet nie zauważają tego faktu… Ci, którym nie wdrukowano na wczesnych etapach życia, jak istotna jest prawidłowa postawa ciała, mają wielki problem z wyeliminowaniem złych nawyków, utrwalonych przez upływający czas.

Dlaczego dzieci miałyby potrzebować jogi?

Od mniej więcej 100 lat nasze dzieci spędzają większość czasu w pozycji siedzącej. Zamiast biegać po dworze i bawić się, rano siedzą w ławkach szkolnych, po południu, w drodze powrotnej, siedzą w samochodach lub autobusach, potem przesiadują często przed ekranem telewizora czy komputera. Gdyby zsumować wszystkie przeznaczane na to godziny, wyszłoby ich naprawdę niemało…

Ewolucja budowy naszego ciała przebiegała w ten sposób, że to właśnie ruch pozwalał na utrzymanie go w dobrej formie oraz w zdrowiu. Odpowiedzią na niedobór ruchu w życiu naszych milusińskich może być właśnie joga. Tego rodzaju ruch nie tylko wspomaga krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego, ale stanowi też swego rodzaju masaż narządów wewnętrznych. Pomaga usuwać produkty przemiany materii, rozciąga i uspokaja ciało. Do skutków zbyt małej ilości ruchu dołącza się przeżywany przez dziecko na co dzień stres. Presja wywierana na maluchy jest duża, a okres beztroskiego dzieciństwa coraz bardziej się skraca. Od wielu pociech wymaga się tylko dobrych wyników w nauce, bezproblemowego nabywania różnych umiejętności społecznych. W jaki sposób zrelaksuje się zestresowane dziecko? Oczywiście przy jodze.

Korzyści wynikające z ćwiczenia jogi

Najmłodsi

Tak zwana babyjoga to delikatna metoda odnowy, zregenerowania ciała po porodzie, służąca też nawiązaniu więzi z maluszkiem. Babyjoga jest ćwiczona w specjalnych grupach. Dla spotykających się mam opracowano zestaw ćwiczeń, które z jednej strony mają pomóc w rozciągnięciu, z drugiej zaś w zrelaksowaniu ciała po trudach ciąży i wydawania na świat dziecka. Zarówno mamie, jak i brzdącowi sprawiają przyjemność, przynoszą odprężenie. Pomagają wzmocnić wzajemne przywiązanie. Joga uspokaja niemowlę, zwiększając szanse na dobry, spokojny sen. Poprawiając trawienie, pomaga zwalczyć kolki, zaparcia oraz gazy. Wzmacnia układ odpornościowy i mięśnie, poprawia koordynację, usprawnia odruchy.

Starsze dzieci

Joga oddziałuje na siłę, wytrzymałość i elastyczność. Kształtuje prawidłową postawę ciała oraz nawyki oddechowe. Dodaje energii życiowej, a także pozwala zapobiegać chorobom. Wpływa nie tylko na ciało, lecz również na psychikę dziecka, ucząc je koncentracji, pozwalając mu zdobywać samoświadomość ciała i stanów psychicznych (to z kolei pozwala budować pewność siebie). Niezwykle istotny jest osiągany dzięki ćwiczeniom spokój, zdolność zrelaksowania się.

Joga stymuluje nerwy rdzeniowe. Dzieje się tak zwłaszcza przy wykonywaniu pozycji odwróconych (głową w dół – świeca, stanie na głowie) oraz skrętów. Wtedy kręgosłup rozciąga się (kręgi nie są ściśnięte, pozostaje więcej miejsca na krążki międzykręgowe, zwane potocznie dyskami), poprawia się dopływ krwi do mózgu. Warto wspomnieć o tym, że joga może złagodzić bóle wzrostowe.

Istotne jest, żeby wykonywać wszystkie typy ćwiczeń: w pozycji siedzącej, stojącej, wygięcia do tyłu, skręty, w leżeniu na plecach i brzuchu.

Joga z dziećmi

W literaturze przedmiotu podkreślany jest fakt , że joga nadaje się dla wszystkich. Jej praktykowanie zależy od indywidualnych preferencji, oczekiwań, warunków. Stanowi otwartą ofertę, którą można pogłębiać i zmieniać. Najważniejsze w jodze jest poszanowanie własnego doświadczenia i niezależności. Dzieci cechuje ogromna ciekawość, bujna wyobraźnia, czerpanie radości z zabawy i chęć do zdobywania nowych, różnorodnych doświadczeń.

Zabawa obok uczenia się i pracy jest formą działalności człowieka, typową dla wieku dziecięcego. Dziecko podejmuje zabawę dla przyjemności, dla zaspokojenia potrzeby ruchu, działania. Aktywność fizyczna u dzieci jest instynktowna.

Motoryka człowieka jest związana z procesami biologicznymi ustroju ludzkiego i z psychicznymi. Stąd wykorzystując ruch w pracy z dzieckiem, poprzez wprowadzenie jogi dbamy o wszechstronny, harmonijny rozwój osobowości wychowanków. Ważny jest utylitarny aspekt zabaw, ćwiczeń ruchowych w ogóle. Dzięki nim dzieci nabierają wprawy, adaptują się do życia, zdobywają wiarę we własne możliwości, pokonują obawy, własny opór, cieszą się osiągnięciami.

Joga dla dzieci pozwala rozciągać ciało dzięki pozycjom i ruchom pochodzącym z otaczającego środowiska. Uczy dążenia do jednoczesnej pracy nad ciałem i umysłem, łączy pozycje i ruchy z technikami relaksacyjnymi oraz kontrolą oddechu. Dzięki systematycznie prowadzonym zajęciom joga przyczynia się do poprawy sylwetki, zwiększenia siły i gibkości, poczucia równowagi, poprawienia koncentracji, wzmocnienia poczucia własnej wartości, siły woli. Joga tym różni się od ćwiczeń fizycznych wykonywanych np. w szkole na lekcjach wychowania fizycznego, że nie ma tu miejsca na współzawodnictwo, presję, nie ma zwycięzców, ani przegranych.

Pozycje, asany do pracy z dziećmi można oprzeć na elementach przyrody: znanych roślinach, zwierzętach, elementach otaczającej rzeczywistości.

Dobrze jest jeśli w ćwiczenia ruchowe wpleciemy różnego rodzaju opowieści. Połączymy w ten sposób upodobanie dzieci do słuchania bajek, opowiastekz potrzebę aktywności fizycznej.

Pamiętać należy, że zajęcia rozpoczynamy od tzw. rozgrzewki, która jest niezbędnym przygotowaniem do wykonywania zasadniczych pozycji i ruchów jogi. Wskazane jest prowadzenie zajęć przy podkładzie muzycznym, zwłaszcza w części dotyczącej relaksacji, która jest niezbędna by po zakończeniu ćwiczeń poczuć przypływ radości i siły.

Zasady, których należy przestrzegać w praktykowaniu jogi z dziećmi to:

– ćwiczeń nie wykonujemy z pełnym żołądkiem (rozpoczynamy je po 1-2 godzinach po posiłku)

-zakładamy wygodne ubrania, umożliwiające swobodne poruszanie się, najlepiej ćwiczyć na boso

– można korzystać z maty, koca, wykładziny- wygodne do ćwiczeń podłoże

– jeśli wykonujemy ćwiczenie obciążające np. jedną nogę należy powtórzyć ćwiczenie także na drugą nogę, zwłaszcza w ćwiczeniach równowagi- chodzi o równomierne wzmacnianie

– wdechy wykonujemy tylko nosem, wydechy nosem lub ustami – w zależności od ćwiczenia

– nie zmuszamy ciała do wykonywania ćwiczeń sprawiających trudności; ból oznacza, że natura ostrzega nas przed niebezpieczeństwem, ale jednocześnie uczy cierpliwości wobec swojego ciała- ćwiczymy wolno, stopniując wysiłek i nabywając nowe umiejętności

– jeśli ćwiczenie jest dzisiaj zbyt trudne, nie poddajemy się; podkreślamy, że dążenie do perfekcji osiąga się poprzez wykonywanie ćwiczeń, ich powtarzanie i ćwiczenie siły woli.

Wychowawca, który prowadzi z dziećmi zabawy i ćwiczenia ruchowe, może mieć duży wpływ na swoich podopiecznych. Dzięki bezpośredniemu obcowaniu z wychowankami tworzy się relacje oparte na bliskich, serdecznych stosunkach. Jest okazja do bliższego poznania wychowanka. Duże znaczenie ma własny przykład wychowawcy poprzez pokaz, wspólne ćwiczenia.

W czasie zajęć z jogi wychowankowie mają okazję poznać i przyswoić sobie wiedzę o organizmie ludzkim, jego funkcjonowaniu, potrzebach. Przewijają się tu wiadomości z zakresu higieny ogólnej, osobistej, z zakresu prawidłowego odżywiania, utrwalania nawyków potrzebnych do dbałości o zdrowie. A to przecież jest jednym z celów wychowania w placówce opiekuńczo – wychowawczej.

W jakim wieku rozpoczynać ćwiczenia jogi?

Jogę mogą z powodzeniem ćwiczyć dzieci w wieku wczesnoszkolnym (7-8 lat). Wielu instruktorów uważa, że praktykowanie jogi we właściwej jej postaci nie powinno się rozpoczynać zbyt wcześnie. Starsze maluchy potrafią opanować elementy samodyscypliny, dla młodszych brzdąców (w wieku przedszkolnym) ćwiczenia są natomiast formą spontanicznej zabawy i szkoda im odbierać wypływającą stąd przyjemność. Jak uczyć dziecko wykonywania asan? Na przykład podczas czytania bajek. Wtedy urwis może ulec magicznej przemianie i stać się zwierzęciem bądź drzewem… Przydadzą się też samodzielnie narysowane karty (z opisem dodanym przez rodziców), które następnie wkleja się do zeszytu czy wkłada do segregatora, by stworzyć własny podręcznik do jogi. Na kartach tych każdej literze alfabetu przyporządkowuje się jakąś pozycję. Na przykład „A” to aligator, na obrazku znajdzie się więc aligator, a obok naśladujące go dziecko. Odzwierciedlając dane zwierzę, można wydawać odpowiednie odgłosy. Przy wyginaniu się w koci grzbiet miło jest pomiauczeć itp. Po ćwiczeniach przychodzi pora na relaksację z wykorzystaniem muzyki, wizualizacji (np. „Wyobraź sobie, że leżysz na plaży, na miękkim, rozgrzanym piasku. Gdy bierzesz oddech, fale wpływają na brzeg, gdy wydychasz powietrze, woda cofa się”.).

Szukając pomysłów na ćwiczenia, warto też skorzystać z oryginalnych metod hinduskich. W Indiach maluchy w wieku przedszkolnym opanowują je poprzez zabawę. Rysują i nazywają zwierzęta, a następnie odgrywają je, naśladując ich postawę. Nadmuchują wymyślone balony i skaczą wokół nich. Rysują także obrazki przedstawiające drzewa wytwarzające tlen i pochłaniające wydychany przez ludzi dwutlenek węgla. Sadzą rośliny i patrzą, jak rosną, śpiewają piosenki o przyrodzie, naturze. W wieku ośmiu lat zaczynają się uczyć cyklu powitania słońca, pewnych ćwiczeń oddechowych, a także śpiewania czy recytowania mantr. Później stopniowo opanowują ćwiczenia praktykowane przez dorosłych.

Jogę można ćwiczyć rodzinnie w domu. Warto do tego celu wygospodarować specjalną przestrzeń i ćwiczyć systematycznie zawsze rano lub wieczorem. Żeby urozmaicić ćwiczenia, nie zaszkodzi też posłużyć się minutnikiem lub stoperem, który pokaże, jak długo dana osoba wytrzyma w danej asanie, głęboko przy tym oddychając.

Jak długo powinny trwać ćwiczenia?

Z przedszkolakiem dobrze jest zacząć od 10-15 minut, na każde ćwiczenie przeznaczając od 30 sekund do minuty. Czas ten można wydłużać, gdy maluchy opanują konkretną pozycję i zwiększą zdolność do skoncentrowania się. Każde dziecko jest oczywiście inne, ale lepiej jest zacząć od prostszych i krótszych ćwiczeń, żeby nikogo nie zniechęcić już na starcie.

W Polsce powstaje coraz więcej specjalistycznych ośrodków, w których prowadzone są zajęcia dla grup dziecięcych.

Słowniczek jogi

asany – gimnastyczne pozycje jogi (jest ich ponad 200), które rozciągają, wzmacniają oraz oczyszczają ciało. Właściwe ich praktykowanie pozwala osiągnąć stan wewnętrznej równowagi. Osoby depresyjne (a więc i dzieci, u których obserwuje się tego rodzaju symptomy) stają się bardziej pobudzone, naenergetyzowane, natomiast osoby nerwowe, zestresowane uspokajają się.

pranajama – ćwiczenia oddechowe.

literatura:

Mathias Tietke: „Joga więcej relaksu, energii i radości życia”

Mini Thapar, Neesha Singh: „Joga z dziećmi”

Jan Maddern: „Odchudzająca joga”

„Joga dla najmłodszych” artykuł www.urwis.pl

zebrała i opracowała Izabela Łuczak